© Hanna Kuik
„Līlāvatī* — to imię córki sławnego matematyka hinduskiego z XII stulecia, Bhāskary (…)
Līlāvatī — to znaczy urocza, czarująca!
Taką (…) była owa dziewczyna hinduska, obdarzona niepospolitym talentem matematycznym;”
inż. Szczepan Jeleński
W kolejnych odcinkach konkursu będą pojawiać się łamigłówki, zadania anegdotyczne i zagadki.
Uczestnicy, którzy poprawnie rozwiążą dane zadanie, będą zdobywać kolejne punkty do rankingu.
Zwycięzcy poszczególnych odcinków Konkursu jako nagrodę będą otrzymywać książki.
Aktualności Pierwszy poprawną odpowiedź (8) do zadania #5 przesłał p. Grzegorz Adamski. Drugą laureatką konkursu jest p. Justyna Sikorska. Gratulacje! Nagrodami są książki prof. Michała Szurka: Opowieści geometryczne oraz Między matematyką a humanistyką, które otrzymaliśmy od Wydawnictwa Pazdro (Oficyna Edukacyjna * Krzysztof Pazdro). |
Zadanie konkursowe #5 (13.11.2024) Sześcienne klocki
Ile najwięcej sześcianów może Władyś w tej sposób przygotować, jeśli zakłada, że klocki da się rozróżnić? |
Zadanie konkursowe #4 (30.09.2024) Rodzeństwo Koali Jak uszeregować misie, by średnia różnica wzrostu sąsiadów była jak największą liczbą? Przykład. Prosimy o zapoznanie się z Regulaminem odcinka #4. Nagrodami są książki popularnonaukowe Wydawnictwa Omega z Tarnowa: |
Szkic rozwiązania zadania Zadanie ma cztery rozwiązania: (24, 16, 27, 22, 25), (25, 22, 27, 16, 24), (25, 16, 27, 22, 24) i (24, 22, 27, 16, 25). Odpowiada im średnia różnic równa 6,75. Po zapoznaniu się z treścią zadania słuszne wydaje się domniemanie, że skutecznym może być podejście zachłanne. Sprawdzenie odpowiednich uszeregowań (np. 24, 25, 16, 27, 22 oraz 24, 22, 27, 16, 25)* pozwala przypuszczać, że rozwiązaniem zadania jest uszeregowanie: 24, 16, 27, 22, 25. Oto uzasadnienie, które można by uogólnić (dla uszeregowań o większej liczbie elementów): |
Zwycięzcami odcinka #4 naszego konkursu są: p. Magdalena Ciesielska i p. Marta Czyrkiewicz. Gratulujemy! |
Zadanie konkursowe #3 (18.07.2024) Euklides pojechał na wakacje do tropikalnego raju i znalazł pięć łodyg bambusa. Biorąc trzy z łodyg i łącząc je końcami, może on utworzyć trójkąt, jak przedstawiony na rysunku. Ile jest takich trójek łodyg, z których nie da się utworzyć trójkąta? |
Regulamin odcinka #3 naszego Konkursu. |
Szkic rozwiązania zadania Zapisujemy długości łodyg od najmniejszej do największej: 2, 3, 4, 5, 6. |
Nagrodami w odcinku #3 naszego Konkursu były książki prof. Mirosława Majewskiego pt. O geometrii i sztuce – gereh – geometria w sztuce islamu wydawnictwa Aksjomat z Torunia. Nagrody otrzymały: p. Magdalena Ciesielska, p. Angelika Duszyńska oraz p. Natalia Walkowska. |
Zadanie konkursowe #2 (12.06.2024) Sześcienna kostka do gry ma ścianki oznaczone kolejnymi liczbami od 1 do 6 lub symbolizującymi je oczkami. Oznaczenia są tak rozłożone, aby dodane liczby z przeciwległych ścianek zawsze równały się 7. Przykład. W przypadku par ścianek przedstawionych na rysunku będą to sumy 3 (1 + 2), 5 (1 + 4) i 6 (2 + 4). W odpowiedzi podaj wszystkie możliwe do uzyskania sumy, w kolejności od najmniejszej do największej. |
Oto rozwiązanie zadania #2: 3=1+2, Za poprawną odpowiedź uznawaliśmy podanie wyłącznie ciągu liczb: 3, 4, 5, 6, 8, 9, 10, 11. |
W odcinku #2 naszego konkursu zwyciężyła p. Michalina Wytrzyszczak. Gratulujemy! Nagrodą jest książka prof. Michała Szurka pt. Matematyka. Kody, szyfry, wróżby, którą otrzymaliśmy od Wydawnictwa Nowik. |
Regulamin odcinka #2 naszego Konkursu. |
Zadanie konkursowe #1 (27.05.2024) Przykład |
Rozwiązaniem zadania #1 jest suma 1234 – 5 + 6 + 789. Zadanie #1 naszego konkursu jest adaptacją zadania, które ma co najmniej 125 lat. |
Zwycięzcami pierwszego odcinka naszego konkursu zadaniowego są Karol Jacek (lat 13) oraz p. Małgorzata Sulej. Gratulujemy! Zwycięzcy otrzymają najnowsze wydanie książki pt. Lilavati. |
***
Nazwa naszego konkursu jest nawiązaniem do tytułów książek inż. Szczepana Jeleńskiego: Līlāvatī oraz Śladami Pitagorasa.
Autor w podtytułach tych książek użył określenia rozrywki matematyczne.
Pierwsza z książek, wydana po raz pierwszy w 1925 r., była hołdem oddanym matematyce hinduskiej i jej twórcom – to w Indiach narodził się system dziesiętny zapisu liczb, tak nam dzisiaj bliski, co było możliwe dzięki odkryciu zera (0), które inż. Jeleński uważał za największe osiągnięcie ludzkości.
Recenzję książki i inne informacje można znaleźć w naszym serwisie.
***
Tytuł Līlāvatī nosiło też dzieło matematyka hinduskiego Bhāskary, które było podręcznikiem do matematyki – tak byśmy je dzisiaj określili.
Niektóre problemy matematyczne postawione w książce mają formę wierszy i są adresowane do dziewczynki o imieniu Līlāvātī:
O Lilavati! Jesteś mądrym dzieckiem – potrafisz dodawać i odejmować.
Powiedz mi, co pozostanie, gdy sumę liczb 2, 5, 32, 193, 18, 10 i 100 odejmiemy od 10 000.
Współcześnie historycy – ze względu na brak wiarygodnych źródeł na ten temat – podają w wątpliwość to, czy tytułowa Līlāvātī była córką słynnego matematyka. Redaktorzy pięknej książki Lilavati’s Daughters: The Women Scientists of India, wydanej w 2008 r., snują przypuszczenia, że być może Bhāskara jako poeta i pedagog zdecydował się adresatem zadań matematycznych uczynić dziewczynkę po prostu jako zabieg literacki. Inaczej, gdyby przyjąć, że Līlāvatī była jego uczennicą, to by oznaczało, że ponad 800 lat temu również niektóre dziewczynki mogły się kształcić w matematyce w tamtej części świata.
Źródło: https://www.nature.com/articles/4611198c
*Znaki diakrytyczne (tzw. daszek) w wyrazie Līlāvatī były używane w pierwszych wydaniach książki inż. Jeleńskiego.
Sanskryt, język literacki Indii, posiada charakterystyczną fonetykę – samogłoski występują w wersji krótkiej (np. a) i długiej, przeciągłej (np. ā). Imię, które w zapisie głosek z użyciem alfabetu łacińskiego zapisujemy jako Līlāvatī powstało przez dodanie do rzeczownika लीला, czyli līlā (uroda, wdzięk – jako cecha) przyrostka वती, czyli -vatī (używanego na określenie kobiety o danej cesze). Warto dodać, że लीलावती (līlāvatī) przekłada się czasami dosłownie: »o oczach sarny«.